ERZURUM ERKEK BARLARI
Erzurum barları genellikle açıktan başlar ve bir açık bir kapalı olarak sırayla oynanır. Açık barda oyuncular yorulur ve sonra kapalı bar tutarak birbirlerine yaslanıp dinlenmeye çalışırlar. Bu durum müzisyenler tarafından da bilindiğinden barcılar ne çalınacağını söylemez. Davul-zurna ne çalarsa barcılar o barı oynar. Erzurum barlarındaki figürler, ağır başlılık ve mertliğin ifadesi olduğundan çok hırçın hareketler görülmez. Bar ağırdan başlayarak gittikçe hızlanır.
Günümüzde Oynanan Erkek Barları Şunlardır:
1) Başbar (Birinci bar, Sarhoş barı)
2) İkinci bar (Dikine)
3) Aşırma
4) Hoşbilezik
5) Sekme
6) Tamzara
7) Koçeri
8) Narey
9) Delloy
10)Temirağa
11) Çingeneler
12) Yayvan
13) Köroğlu
14) Uzundere
15) Hançer
16) Hesiko
17) Karabey
18) Tavuk
19) Daldalan
20) Turna
Erzurum barları açık ve kapalı oynananlar olarak ikiye ayrılır:
1) Açık Oynanan Barlar: Bu barlar da elele tutuşarak ve tutuşmadan iki kişinin karşılıklı olarak oynadığı barlar olarak iki kısma ayrılır.
a) Tutuşarak Açık Oynanan Barlar:
Başbar, Hoşbilezik, Sekme, Çingeneler, Temirağa, Narey, Uzundere, Tavuk Bar’ı.
b) Tutuşmadan İki Kişinin Oynadığı Açık Barlar:
Köroğlu, Haçer Bar’ı, Turna Bar’ı.
2) Kapalı Oynanan Barlar: Dikine, Tamzara, Koçeri, Delloy, Yayvan, Hesiko, Karabey, Aşırma, Daldalan.
BARLARDAN ÇIKARABİLECEĞİMİZ MANALAR
1) BAŞBAR: Kahramanlığın, yiğitliğin, mertliğin ve yenilmezliğin bir sahnelik gösterisidir. Bu oyun Dadaş’ın ağırbaşlı ve vakarlı olduğunu ifade eder.
2) İKİNCİ BAR (DİKİNE) : Dadaşların birbirlerine gönülden bağlı olduklarını ifade eder.
3) SEKME: Bir çeviklik ve cesaret ifade eden bar Erzurum barlarının en hareketlisidir.
4) AŞIRMA: Dadaşların harpte ve sulhta, hareket halinde, iş hayatında birlik ve beraberlik içinde olduklarını ifade eder.
5) NAREY: Dadaşın zevkinin çevreye aktarmasını sembolize eder.
6) DELLOY: Dadaşların hep birden bir komut altında ileri ve ani olarak geriden gelen tehlikeye karşı dikkatli olduklarını ifade eder.
7)KOÇERİ: Dadaşların savaşlara gönüllü katıldığı ve kahramanca savaşmaktan zevk aldıklarını sembolize etmektedir.
8) TEMİRAĞA: Bir yansılamadır. Aksak Timur’un yürüyüşü bu barda taklit edilmektedir.
9) TAMZARA: Dadaşın kafa ve beden güçlülüğünü ifade eder.
10) TAVUK BARI: Bu barın Tetomizm dininin etkileri ile oluştuğu anlaşılmaktadır. Tavuğun kanat çırpması gibi figürler vardır.
11) UZUNDERE: Bir su akışını simgeler. Bir yörenin adından geldiği savunulur. Tortum yöresinde oynandığı ve adının Azort barı olduğu bilinmektedir. Bir yansılama oyunudur.
12) HANÇER: İki kişi tarafından bıçaklarla oynanan bu oyunda Türk’ün çeviklik ve cesareti gösterilir.
13) YAYVAN-KÖROĞLU: Nazlı bir tempo ile başlayan önceleri dost sıcaklığında ve sonraları kılıçlı bir döğüşe çevrilir. İki kısımda oynanır. Yayvan barının bitiminden sonra iki oyuncu ortaya çıkarak Köroğlu barını oynarlar. Bu bar pala ve kılıçla oynanır. Bu oyunda ilk önce kovalama ve kaçış, sonrasında karşı karşıya saldırma ve hücumlar sergilenir. İki silahşörün kollaronı kalkan ederek bir muharebe meydanında nasıl çarpıştıklarını temsil ettiği, bir diğer görüş ise, iki âşığın maşukları için yaptıkları kanlı mücadeleyi yansıtır. Çok canlı ve heyecan vericidir.
ERZURUM KADIN BARLARI
Kadın Barları, Erzurum ve kazalarında kadınlar ve kızlar tarafından oynanır. Erkek barlarının figürlerine göre daha basit ve yumuşaktır. Kadın barları oynanırken çoğu barların ezgili olması nedeniyle barı oynayan grup tarafından çalgı ile beraber barın ezgisi okunur. Kadın barlarında seksüel hareketler yoktur. Türk kadınına yakışan zarafet ve incelik vardır.
Günümüzde Oynanan Kadın Barları Şunlardır:
1) Çarşıda Üzüm Kara
2) Temirağa
3) Kavak
4) Aşşahtan Gelirem
5) Atın Üstünde Eyer
6) Çift Beyaz Güvercin
7) Akça Ferikler
8) Narey
9) Hoşbilezik
10 ) Döne
11) Kavurma Koydum Tasa
12) Üç Ayak
13) Aşırma
14) Habudiyar
15) Pasinin Tersinesi
16) Pasinin Sallaması
